Ciekawe artykuły

ARTYKUŁY

• • 22.09.2023
  • • 

      EKRANY, A ROZWÓJ MOWY

      W ciągu ostatnich lat, coraz więcej mówi się o wpływie bajek, a nawet szerzej – wysokich technologii – na rozwój małych dzieci, w tym szczególnie, na rozwój mowy.

       

      Jesteśmy po trudnym okresie pandemii, w czasie której wszyscy próbowaliśmy jakoś się odnaleźć i funkcjonować w odmiennych warunkach, często pracować w obecności naszych dzieci. Zwiększyły się limity bajek, nierzadko nowe nawyki zostały z nami i naszymi dziećmi na dłużej. Wielu rodziców martwi się tym, jak wpłyną one na rozwój dziecka – w tym na rozwój mowy.

       

      Zanim spróbuję wysnuć wnioski i konkluzje, przyjrzyjmy się temu co badacze piszą na temat szeroko rozumianej stymulacji obrazem. Cennych informacji dostarcza prof. Jagoda Cieszyńska zajmująca się od wielu lat tymi zagadnieniami. W swoich publikacjach pisze, że bajki, ekrany, gry – dostarczają intensywnie rozwijającemu się mózgowi głównie stymulacji prawopółkulowej, tym samym kształtując jej wysoką aktywność. To powoduje zwolnienie lub wyhamowanie rozwoju lewej półkuli mózgowej, która jest odpowiedzialna za rozwój mowy i języka pisanego. To bardzo ważne zwłaszcza w przypadku niemówiących jeszcze dzieci, one nie powinny mieć kontaktu z tzw. wysoką technologią (do tego worka wrzucamy bajki i różnego rodzaju urządzenia służące do ich odtwarzania). Moje – ponad 10-letnie -doświadczenia gabinetowe potwierdzają powyższe stwierdzenie. Niemówiące, kilkunastomiesięczne i dwuletnie dzieci spędzające przed ekranem 2, 3 lub nawet 4 godziny dziennie, po odstawieniu bajek i włączeniu zabaw z rodzicem stymulujących mowę, doświadczają znacznego progresu rozwoju mowy.

       

      Bajka, piosenka na YouTub’ie, czy inny program oglądany przez dziecko w telewizji, to przekaz jednostronny. Niemożliwa jest żywa interakcja werbalna z bohaterem. Dziecko mówiące – nawet jeśli próbuje odpowiadać na pytania bohatera – chcąc wejść w interakcję z nim nie otrzymuje odpowiedzi w czasie rzeczywistym. A zatem, nie ma wzmocnienia intencji komunikacyjnej, adekwatnego reagowania na wypowiedź dziecka, na jego stan emocjonalny. Dziecko nie ma poczucia sprawczości swojej wypowiedzi – mówię i to ma wpływ na inne osoby, moją rzeczywistość. Ta moc sprawcza słowa, to jeden z głównych czynników motywujących do rozmowy. To wszystko jest możliwe tylko i wyłącznie w prawdziwej, realnej interakcji z żywym człowiekiem.

       

      "Brakująca połowa sekundy"

      Badacze mówią o ciekawym zjawisku ,,brakującej połowy sekundy’’ (D.de Kerckgove Powłoka kultury. Odkrywanie nowej elektronicznej rzeczywistości). Polega ono na tym, że naszym zmysłom brakuje połowy sekundy do przetworzenia i nadania znaczenia odbieranym informacjom, gdyż przekaz jest zbyt szybki. To powoduje, że dziecko staje się biernym odbiorcą obrazów. Zmniejszają się szanse na to, że dziecko nauczy się nowych słów czy przyswoi nowe informacje lub umiejętności z bajki. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich bajek, zatem ponownie wysuwa się na plan jakość bajek i programów, które dziecko ogląda. Ważne jest nie tylko tempo przekazu, ale także treści poruszane w bajce. Znam ten temat także jako mama poszukująca bezpiecznych treści dla swoich przedszkolaków. Bardzo trudno jest znaleźć bajki, w których tempo akcji, dźwięki i treści byłyby odpowiednie dla dzieci, którym dedykowana jest bajka.

       

      Telewizor w tle

      Ważną kwestią są tzw. telewizory/bajki w tle. W wielu domach jest taki nawyk, że telewizor jest włączony przez wiele godzin. Rodzice często na konsultacjach mówią, że dziecko w sumie nie ogląda tej bajki/programu/filmu, zatem zazwyczaj nie wliczają go do tzw. ,,czasu ekranowego’’. A tymczasem, jeśli spojrzymy z perspektywy dziecka (a dokładniej jego niedojrzałego układu nerwowego) to jest to ciągła stymulacja, bodźcowanie obrazem i dźwiękiem. Może to być przeciążające i wpływać w przyszłości na umiejętność koncentracji uwagi oraz na przetwarzanie słuchowe. Poza tym, jeśli często w tle jest włączona bajka lub film, zazwyczaj spada też ilość wypowiedzi, interakcji werbalnych z dzieckiem (to samo dotyczy radia grającego w tle przez wiele godzin). To może przekładać się na rozwój mowy dziecka.

       

      Wpływ bajek na stan mowy 2 latka - badania

      W czasopiśmie Infancy ukazało się szwedzkie badanie zespołu Anette Sundqvist dotyczące wpływu bajek na stan mowy dzieci dwuletnich („Qualitative and quantitative aspects of child-directed parental talk and the relation to 2-year-old’s developing vocabulary”). Zbadano szwedzkie dwulatki mówiące w rodzimym języku. Dzieci spędzające przed ekranem więcej czasu (powyżej 1 godziny dziennie) mają mniejszy zasób słownikowy. Jednak jest sposób na zmniejszenie negatywnego wpływu ekranów. Otóż:

       

       jeśli rodzic spędzał czas z dzieckiem, rozmawiał z nim, był uważny na sygnały wysyłane przez dziecko, dawał mu szansę, stwarzał przestrzeń do komunikacji wyrażenia siebie

       ponadto w rozmowie używał słów nazywających stany emocjonalne,

      to u dziecka nie zaobserwowano negatywnego wpływu na rozwój mowy wynikającego z długiego kontaktu z wysoką technologią.

      A zatem jeśli zapewnimy dziecku po długim maratonie bajkowym wartościowy czas z rodzicem, karmiący tą relację, to będzie to bardzo ważny czynnik niwelujący potencjalny niekorzystny wpływ ekranów na rozwój mowy. Wnioski są bardzo ciekawe i dające nadzieję. Nie mają na celu zachęcenia do włączania bajek maluchom, ale mogą być bardzo odbarczające dla współczesnych rodziców.

      Wracamy podstaw, czyli do budowania relacji z dzieckiem, to ona jest tym parasolem ochronnym, co jest bardzo mocno akcentowane w naszej kampanii Odłącz się – Połącz się.

      PODSUMWOWANIE

      Podsumowując:

      - zwróć uwagę na czas jaki dziecko spędza przed ekranem

      - zwróć uwagę na treść i tempo przekazu

      - obejrzyj (jeśli to możliwe) bajkę razem z dzieckiem

      - wróć do treści poruszanych w bajce: ze starszym dzieckiem porozmawiaj o niej, z młodszym narysujcie, pokolorujcie bohatera, ulepcie z plasteliny ect.

      - zadbaj o inne aktywności tuż po bajce, najlepiej ruchowe (zwłaszcza jeśli np. były tam trudne treści), to pozwoli obniżyć napięcie w ciele dziecka

      - buduj relację z dzieckiem na co dzień

       

      Źródła:

      J. Cieszyńska KOCHAM UCZYĆ CZYTAĆ. Poradnik dla rodziców i nauczycieli. Kraków, 2011

      J. Cieszyńska, M. Korendo WCZESNA INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA. Kraków 2007

      https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35526265/ (wspomniane badanie)

       

      Autor: Alina Dąbrowska, Neurologopeda.
• • 22.09.2023
  • • 

      ROZWÓJ MOWY, TECHNOLOGIE, A ZABAWA Z DZIECKIEM

      (Materiał powstał w ramach Kampanii Społecznej „Odłącz się – Połącz się” www.odlaczsiepolaczsie.pl)

      Rozwój mowy dziecka i technologia są ze sobą ściśle powiązane, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, gdy technologia jest powszechnie dostępna i stosowana w różnych obszarach naszego życia. Rozwój mowy u dziecka jest złożonym procesem nabywania umiejętności językowych, jak i komunikacyjnych. Przebiega w ściśle określonych etapach. Na początku charakteryzuje się elementami płaczu, krzyku, odgłosów i mimiki. Następnie dziecko zaczyna wytwarzać i w miarę możliwości unikać zdrobnień i spieszczeń, które mogą powodować trudności w porozumiewaniu się a w dalszej kolejności proste sylaby otwarte, takie jak „ma” lub „ba”. W tym czasie, np. sylaba „mu” wyraża dźwięk odpowiadający sylabie, jak i pojęcie wyrażone słowem, czyli nazwą zwierzęcia, jakim jest krowa. W kolejnym etapie dziecko próbuje tworzyć proste wyrazy będące połączeniem sylab otwartych, są to zazwyczaj słowa takie jak „mama” „tata”, zaczyna również rozumieć polecenia i pytania. W toku rozwoju zdolność dziecka do komunikowania się wzrasta, co przejawia się umiejętnością formułowania dłuższych wypowiedzi złożonych z dwóch, trzech wyrazów. Zasób słownictwa również gwałtownie się powiększa, dlatego tak ważne jest, aby w tym okresie dużo z dzieckiem i komunikować się z nim, aby stworzyć bezpieczną i akceptującą atmosferę, w której może swobodnie wyrażać swoje myśli i uczucia. Uczenie małych dzieci mowy jest procesem, który wymaga cierpliwości, powtarzania i interakcji. pojedyncze dźwięki, wyrażenia dźwiękonaśladowcze, rozmawiać, prowokować do swobodnych wypowiedzi z otoczeniem.

        Następnie dziecko nabywa umiejętności opowiadania prostych historii oraz zaczyna opisywać doświadczenia. Poszerzenie zdolności gramatycznych prowokuje dziecko do aktywnego prowadzenia rozmów oraz zadawania pytań. Ważne jest zapewnienie dzieciom odpowiedniego środowiska i wsparcia, aby rozwijały swoją mowę. Zachęcanie do spontanicznych rozmów, czytanie książek, opowiadanie historii, śpiewanie piosenek i zabawy słowne to sposoby, które mogą wspomagać rozwój mowy dziecka. Ważne jest również, aby słuchać uważnie dziecka.

       

                      SIEDEM STRATEGII, BY POMÓC W UCZENIU MOWY DZIECI

       

      1. Czytaj książki: Czytanie książek to wspaniały sposób na rozwijanie słownictwa i zdolności językowych u dziecka. Wybieraj książki z obrazkami i prostymi tekstami, które są dostosowane do wieku dziecka. Podczas czytania możesz opowiadać historię, opisywać obrazy i zadawać pytania, aby zachęcić dziecko do interakcji i udziału w rozmowie.
      2. Mów do dziecka: Prowadzenie rozmów z dzieckiem od samego początku jest kluczowe dla jego rozwoju mowy. Mów do niego często i jasno, używając prostych zdań i wyrażeń. Możesz opisywać otaczające przedmioty, czynności, emocje itp. Im więcej dziecko słyszy mowy, tym więcej ma szans na naukę i naśladowanie.
      3. Śpiewaj piosenki i rymowanki: Piosenki i rymowanki to świetne narzędzia do nauki mowy. Dzieci uwielbiają rytm, melodykę i powtarzające się dźwięki. Śpiewaj piosenki, recytuj rymowanki i angażuj dziecko do wspólnego śpiewania. To pomoże mu rozwijać umiejętność rytmu, melodyki i rozumienia języka.
      4. Stwórz rytm i powtarzaj: Powtarzanie jest ważne dla małych dzieci. Powtarzaj słowa, dźwięki i wyrażenia, aby dziecko mogło je usłyszeć i naśladować. Możesz także wprowadzić prostą piosenkę lub rymowankę z powtarzającymi się frazami, które dziecko będzie mogło naśladować.
      5. Zachęcaj do komunikacji werbalnej: Wspieraj dziecko w próbach komunikacji werbalnej. Zachęcaj je do używania słów i zdań, nawet jeśli nie są one jeszcze doskonałe. Bądź cierpliwy i słuchaj uważnie, odpowiadając na próby komunikacji dziecka.
      6. Używaj gestów i mimiki: Gesty i mimika są ważnymi elementami komunikacji. Używaj ich podczas rozmowy z dzieckiem, aby wzmocnić przekaz słowny. Pokazywanie, wskazywanie, machanie ręką, uśmiechanie się - wszystkie te gesty mogą pomóc dziecku zrozumieć i naśladować.
      7. Zadbaj o rozwój ruchowy: Pamiętaj, że ruch = rozwój, również mowy. Zabierz dziecko na spacer, na plac zabaw, zapewnij mu również doznania z poziomu czucia głębokiego. Wystarczy włożyć do plecaka dziecka butelkę wody, aby mogło doświadczyć ciężaru, a tym samym wzmacniać cały organizm. Podczas aktywności ruchowych rozmawiaj z dzieckiem jak najwięcej, nie ma lepszego sposobu na rozwijanie słownika czynnego u dziecka jak rytmiczne, naprzemienne wchodzenie i schodzenie po schodach wsparte mówieniem.

       

      Należy jednak pamiętać, że technologia powinna być stosowana z umiarem i zawsze pod nadzorem dorosłych. Ważne jest również, aby zróżnicować aktywności, zachęcając dzieci do korzystania z różnych źródeł językowych, takich jak rozmowy z innymi dziećmi i dorosłymi, czytanie tradycyjnych książek, zabawy i inne aktywności rozwijające mowę. Zabawy, aktywności, ćwiczenia i zadania stawiane przed dzieckiem pobudzają je do wszechstronnego rozwoju, ale pamiętaj, że najważniejsza dla dziecka jest Twoja obecność, bo dzięki niej uczy się nawiązywania relacji z innymi ludźmi. Relacje zaś są podstawową formą współpracy i komunikacji międzyludzkiej. Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, więc ważne jest, aby nie porównywać go do innych dzieci. Utrzymuj pozytywną atmosferę, pochwalaj wysiłki dziecka i baw się podczas jego uczenia się mowy. Najprostszą i najskuteczniejszą formą edukacji małego dziecka jest zabawa. Już najmłodsze dzieci odczuwają „głód poznawczy” związany z eksplorowaniem otoczenia. Chcą eksperymentować, doświadczać świata za pomocą zmysłów i podczas ruchu.

      Aplikacje i gry edukacyjne: Istnieje wiele aplikacji i gier edukacyjnych, które zostały zaprojektowane w celu wspierania rozwoju mowy u dzieci. Mogą one zawierać interaktywne zadania, ćwiczenia wymowy, rozbudowane słownictwo i wiele innych elementów, które pomagają w nauce języka. E-booki i audiobooki: Dzieci mogą korzystać z e-booków i audiobooków, które rozwija ich zdolności słuchowe i rozumienie języka. Mogą słuchać historii czytanych przez narratorów lub używać funkcji automatycznego odczytu, które pozwalają im na samodzielne czytanie i słuchanie. Komunikacja wideo: Technologia umożliwia dzieciom komunikację wideo z rodziną i przyjaciółmi, którzy mieszkają daleko. Dzięki temu mogą rozwijać swoje umiejętności językowe, obserwując mowę innych osób i ucząc się interakcji w czasie rzeczywistym. Technologia jest obecna na każdym etapie rozwoju naszych dzieci, istnieje wiele pozytywnych sposobów, w jakich technologia może wpływać na rozwój mowy dziecka.

      Przykłady: (Materiał powstał w ramach Kampanii Społecznej „Odłącz się – Połącz się” www.odlaczsie-polaczsie.pl )

      • „Króliczy detektyw” Zabierz królika na spacer, wyprawę terenową, wycieczkę i nagrywaj z dzieckiem z wykorzystaniem dyktafonu różne odgłosy i dźwięki. Starsze dzieci mogą nagrać swoje głosowe obserwacje. Po powrocie do domu odtwórzcie wspólnie swoje nagrania i spróbujcie je zilustrować. Dzieci, które nie potrafią jeszcze malować, mogą tworzyć obrazy poprzez ułożenie różnych przedmiotów (darów natury, klocków, przedmiotów codziennego użytku) na kartce papieru. Starsze dzieci po prostu narysują swoje obrazki. Taka aktywność wspiera ogólny rozwój mowy, rozwija słuch fonematyczny, rozwija koordynację wzrokowo-ruchową i zachęca do ćwiczeń graficznych.
      • „Budowanie-nazywanie” Wykorzystajcie klocki do aktywnej zabawy w konstruowanie. Pokaż dziecku ciekawe budowle, mogą to być obiekty, które znajdują się w jego najbliższym otoczeniu. Klocki pobudzają wyobraźnię i pozwalają dzieciom znaleźć ujście w swojej twórczości. Ważne, żeby dziecko wiedziało jak ma je odtworzyć. Dzięki temu uruchomisz aparat mowy, dlatego, że budowanie będzie wiązało się ze wspomnieniami, a tym samym z emocjami z nimi związanymi. Nazywajcie miejsca, elementy budowli, przedmioty, opisujcie je wspólnie. Taka zabawa pobudza czynny słownik dziecka i go ubogaca